Konuya, Sayın Vedat Ozan’ın Kokular Kitabı – 2 Parfümler adlı kitabından alıntı yaparak başlayalım;

Fransız Lavanta Üreticileri Birliği, bir araştırma yapıyor ve ilginç bir sonuçla karşılaşıyor. Ülkelerinden ihraç edilen lavanta yağı miktarı, ülkede üretilen miktarın yaklaşık yüz katı daha fazla! Başka bir ifadeyle; piyasada dolaşan özyaş miktarları, üretilenin katbekat üstünde. Peki nasıl oluyor? İşin içine hile – hurda giriyor ve bizim gerçek özyağ diye değerlendirip para vererek satın aldığımız pek çok yağ, aslında sahte ya da sulandırılmış veya başka bir bir deyişle çoğaltılmış, gevşetilmiş yağlar.

Doğal bir maddenin seyreltilerek saf gibi satılmasına veya benzerinin oymuş gibi pazarlanmasına endüstride İngilizce isimle “adulteration” biz de ise “tağşiş” deniyor. Buna sebep olan iki neden var; ilki üreticinin açgözlülüğü. İkincisi ise alıcıların sürekli en iyiyi en ucuza almaya çalışarak, üreticiler üzerinde baskı oluşturması.

Uluslararası Standartlar Teşkilatı yani ISO (International Organization for Standardization) 3515:2000 belgesi ile lavanta yağının (lavandula angustofolia) içinde olması gereken 13 koku molekülünün asgari ve azami yüzdeleri tanımlanmıştır. (1)

ISO 3515:200 standardına göre Lavandula Angustofolia türü lavanta yağında linalool oranının %24-38 arasında, linalil asetat oranının ise %25-45 arasında olması ön görülmektedir ve borneol oranının %0.5-6,8 arasında değiştiği tespit edilmiştir. Lavandula angustifolia türlerinin uçucu yağlarında, yetiştiği bölgenin rakım, iklim ve toprak yapısı, kullanılan yetiştirme tekniği gibi dışsal faktörler de göz önüne alındığında, yapılan araştırmalar, ana bileşikler olan %23-40 aralığında , kâfur içinse %0,1-0,5 aralığında değerler vermektedir.

Yeşil Derman bahçelerinde üretilen lavandula angustofolia türü lavanta yağı ve lavanta suyu analiz sonuçlarına sosyal medya hesapları üzerinden mesajla talep ederek her zaman ulaşabilirsiniz.

Aromaterapi; kokulu bir terapidir. Lavanta, Zencefil, Ölmez Çiçek, Buhur, Bergamot, Petit grain (Turunç yaprağı), Neroli (Turunç), İsveç çamı, Mavi papatya, ıtır çiçeği, tatlı portakal yağları hoş olmayan kokuları (ter ve yara gibi) giderdikleri gibi rahatlatırlar, sakinleştirirler ve anıları uyandırırlar.

Koku ile uyandırılan anılar görsel ve sözlü bilgilerle ilişkili olanlardan daha eskidir. Limbik sistem; duygusal durumların, duyusal deneyimlerin depolanmış anılarıyla bütünleşir. Bir deneyim algılandığında ve hafızada saklandığında o deneyimle ilgili koku algısı da onunla birlikte depolanır.

Koku ile uyandırılan hatıraların olumlu duygularla ilişkilendirildiğinde, rahatlık ve mutluluk gibi olumlu duygu durumlarının arttığı, kaygı gibi olumsuz duygu durumlarının azaldığı görülmüştür. (2)

Esterlerin aromaterapide insanların ruh hali üzerinde olumlu etkileri olduğu düşünülmektedir. Gerçek lavanta veya ingiliz lavantası olarak da bilinen (lavandula angustifolia) temel bileşenleri linalool (monoterpen alkol) ve linalil asetattır(ester). Lavanta yağının tıbbi ürün üretim için uygunluğu ve piyasa değeri, esas olarak linalil asetat içeriğine göre belirlenir. (3)

Lavanta uçucu yağı, bileşimindeki temel aktif madde linalolün sinir sistemindeki etkileri nedeniyle gevşemeye katkıda bulunmaktadır. (4) Yine lavanta uçucu yağı inhalasyonun birçok çalışmanın incelendiği bir metaanalizde anksiyetede (kaygı bozukluğu) etkili olduğu gösterilmiştir. Lavanta uçucu yağının duygu durum düzenlemesi, anksiyete, depresyon, doğum sonrası depresyondaki olumlu etkileri de farklı çalışmalarla gösterilmiştir.(5)

Lavanta yağı ve çay ağacı yağlarının sadece antibakteriyel etkinliğinin yanında immün sistemini uyarıcı etkileri de olduğundan solunum yolları rahatsızlıklarında sıklıkla tercih edilirler. (6)

Astım tedavisinde de ilaçları destekleyici olarak lavanta uçucu yağı kullanımı önerilmektedir. 2014 yılında yapıla bir çalışmada, difüzöre birkaç damla lavanta uçucu yağı damlatılmasıyla alerji ve astımın neden oluğu inflamasyonun hafifletilmesine yardımcı olduğu bildirilmiştir. Lavanta uçucu yağı, akciğer spazmını hızla gevşetirken solunum yollarını açarak astım ataklarının şiddetini azaltır. Aynı zamanda lavanta sedatif etkisinden dolayı, nefes almakta zorluk yaşayan hastaların paniğe kapılmalarını ve hastalık seyrinin kötüleşmesini engellemektedir. (7)

Lavanta yağının yara üzerine etkileri birçok klinik çalışma ile gösterilmiştir. Lavanta yağının doğum sonrası oluşan yaralar üzerindeki etkilerinin incelendiği bir randomize-kontrollü bir klinik çalışmada, doğumda epizyotomi uygulanan kadınlarda doğrudan lavanta yağı uygulamasının REEDA skorlarını ve ağrıyı ilk üç günde povidon-iyot çözeltisinden daha iyi düzelttiği gösterilmiştir. Bu tip araştırmalarda elde edilen sonuçlar, bu hastaların konvansiyonel tedavi gören kontrol grubuna nazaran daha hızlı bir iyileşme gösterdiğini ortaya koymuştur.(8)

Hamilelikte, doğumda ve bebeklerde kullanılması güvenli olarak kabul edilen sadece iki esansiyel yağ vardır. Bunlardan biri Lavanta yağı iken diğer de geranium yağıdır.(9)

Yapılan çift kör randomize bir klinik çalışmada, 37-42 haftalık doğmuş, 4-8 haftalık, 56 kolik bebekte lavanta yağı inhalasyonunun günlük ağlama süresi üzerindeki etkinliği incelenmiş, ayrıca maternal duygudurum skoru, çalışmanın başlangıcında ve yedinci gününde Edinburgh Doğum Sonrası Depresyon ölçeğine (EPDS) göre değerlendirilmiştir. Aromaterapi sırasında anneler, pamuklu bir mendile lavanta-badem yağı karışımından damlatarak, en az 15 dakika, bebeklerinin inhale etmesini sağlamışlardır. Çalışma lavanta yağının düşük konsantrasyonunun (%1) kolik semptomlarını hafifletebileceğini ve annede ruh hallerinin iyileşmesine yardımcı olabileceğini göstermektedir. Tekrarlanan ölçüm analizlerinin sonuçları, lavanta yağının ağlama süresi üzerindeki etkinliğini doğrulmaktadır.(10)

Arı sokmalarına ve arı zehrine karşı lavanta yağı sıklıkla kullanılmaktadır. Lavanta yağı iltihap ve şişkinliği önlemektedir. Lavanta yağı doğrudan kullanılabileceği gibi zeytinyağı veya Hindistan cevizi yağı ile karıştırılıp; arının soktuğu yere bu karışımdan birkaç damla damlatılmaktadır.(11)

Lavanta yağı pek çok sakinleştirici özelliği ile tüm hayvan türlerinde güvenle kullanılabilmektedir. Sıklıkla hayvan davranışlarının kontrolünde mental stresi azaltmak ve sakinleştirmek amacıyla kullanılmaktadır. At, sığır, balık ve köpeklerde oral veya topikal kullanılabilmekte olup, kediler için kullanımında su difüzyonu tercih edilmektedir. Rahatlatıcı etkisi yanı sıra, kene (rhipicephalus annulatus) ve tavuklarda kırmızı bit (dermanyssus gallina) kontrolünde antiparaziter etkinlik; antienflamatuar, analjezik, özdem çözücü, lokal anestezik, diüretik, karminatif, antiflatulent, antikolik ve antinosiseptif etkileri nedeniyle hayvan sağlığında yer edinmiştir.(12)

(1) Ozan V. Kokular Kitabı – 2, Parfümler. Everest Yayınları; 6. Basım Aralık 2021. s. 391 – 408

(2) Özhan S. Palyatif bakımda aromaterapi. Altıntaş A, Kartal M, editörler. Aromaterapi. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2021. s.105-11

(3) Erçin E. Stres yönetiminde kullanılan uçucu yağlar. Altınaş A, Kartal M, editörler. Aromaterapi. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2021. s. 86-89.

(4) Garcia H, Miralles F. Orman Banyosu. İndigo Kitap; 2020. s. 150.

(5) Kıvılcım K. Aromaterapide olfaktör yollar ve hpa aksının limbik regülasyonu. Altıntaş A, Kartal M, editörler. Aromaterapi. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2021. s. 62-7

(6) Kuşman Sayğı T. Solunum sisteminde aromaterapi uygulamaları. Altıntaş A, Kartal M, editörler. Aromaterapi. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri: 2021. s. 77-85.

(7) Kusman Sayğı T. age.

(8) Barak TH. Dermotolojide aromaterapi uygulamaları. Altıntaş A, Kartal M, editörler. Aromaterapi. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2021. s. 68-76.

(9) Aydın A. Aromaterapi ürünlerinde güvenlilik değerlendirmesi. Altıntaş A, Kartal M, editörler. Aromaterapi. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2021. s.56-61.

(10) Erçin E, Dincel D. Sindirim sistemi hastalıklarında aromaterapi. Altıntaş A, Kartal M, editörler. Aromaterapi. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2021. s.95-104.

(11) Sıralı, R., Yaramış, D. A., Maraz, Z. (2022) Türkiye’de Arı Sokmasına Karşı Kullanılan Bazı Geleneksel ve İlk Yardım Uygulamaları. Namık Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 4(1), s. 31-39

(12) Arpacı Hİ, Luperto Telli VA. Hayvan sağlığında aromaterapi. Altıntaş A, Kartal M, editörler. Aromaterapi. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2021. s. 135-49

Son Düzenleme: 12.02.2024 – 1.2